Projekt HR-HPV zatytułowany:
„Test skriningowy na obecność onkogennych typów wirusów HPV oparty o technologię LNA – nowe narzędzie w profilaktyce i wczesnym wykrywaniu raka szyjki macicy”
Projekt badawczo-rozwojowy realizowany przez konsorcjum naukowe NZOZ Meditest i Centrum Onkologii w Warszawie w ramach programu INNOTECH (ścieżka In-Tech) Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) – umowa nr INNOTECH-K1/IN1/52/159417/NCBR/12 z dnia 20.06.2012.
Rak szyjki macicyjest nowotworem złośliwym, który globalnie ciągle stanowi poważny problem zdrowotny i społeczny. Na świecie w ciągu roku rozpoznaje się około 500 000 przypadków nowych zachorowań, a ponad połowa kobiet umiera z powodu tej choroby. Mimo iż kobiety są wszędzie zagrożone tym nowotworem, to pod względem częstości zachorowania i umieralności notuje się jednak znaczne różnice geograficzne.
Prawie 80% przypadków raka szyjki jest diagnozowanych w państwach rozwijających się, gdzie w porównaniu z innymi nowotworami narządów płciowych, zajmuje on nawet pierwsze miejsce jako przyczyna zgonów wśród kobiet. W tych krajach przewiduje się nawet wzrost liczby zachorowań w kolejnych latach. Tendencje spadkowe zachorowalności na raka szyjki macicy oraz niższą umieralność w krajach rozwiniętych wiąże się z prowadzeniem powszechnej i systematycznej profilaktyki oraz z lepszym dostępem do nowoczesnej opieki zdrowotnej.Polska należy do krajów o stosunkowo wysokiej zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy. Jest on drugim pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym u kobiet do 45 roku życia. Co roku około 3500 Polek dowiaduje się, że ma raka szyjki macicy, z czego około połowa umiera. Liczba zgonów z powodu tego nowotworu stawia Polskę na jednym z pierwszych miejsc w Europie.
Rak szyjki macicy jest jednym z nielicznych rozrostów złośliwych, któremu można jednakże skutecznie zapobiegać poprzez właściwą profilaktykę oraz wczesną diagnostykę stanów chorobowych predysponujących do jego rozwoju (tzw. zmian przedrakowych określanych jako neoplazja śródnabłonkowa). Dotychczas, podstawową i najskuteczniejszą metodą takiej profilaktyki były regularnie wykonywane u kobiety badania cytologiczne wymazów z szyjki macicy mające na celu wykrycie nieprawidłowych komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego lub gruczołowego. Mimo niewątpliwej wartości badań cytologicznych w skriningu populacyjnym raka szyjki macicy, podstawowym ograniczeniem tej metody jest stosunkowo niska czułość, wynosząca ok. 60%. Według wielu opracowań naukowych znacznie efektywniejsze w wykrywaniu zaawansowanych zmian przedrakowych (tzw. CIN2, CIN3, rak in situ) oraz raka szyjki macicy jest skojarzone badanie cytologiczne i molekularno-genetyczne tzw. onkogennych typów wirusów brodawczaka ludzkiego (HPV) – grupy 15 spośród kilkuset znanych typów HPV, bezpośrednio wywołujących proces kancerogenezy w nabłonku szyjki macicy u niektórych z zakażonych kobiet (inaczej określane one są wirusami wysokiego ryzyka, high-risk HPV, HR-HPV). Poza wysoką czułością skojarzonego badania cytologicznego i HPV (dochodzącą do 100%) oraz tylko nieco niższą specyficznością w porównaniu z samą cytologią, metodę tę cechuje także wysoki tzw. wskaźnik NPV (negatywna wartość predykcyjna). Takie skojarzone badania są szczególnie zalecane u kobiet powyżej 30 roku życia. Poza zastosowaniem testów HPV w pierwotnym skriningu raka szyjki macicy jako uzupełnienie diagnostyki cytologicznej, określenie infekcji wirusami z grupy onkogennych HPV jest zalecane także na etapie tzw. pogłębionej diagnostyki u kobiet, u których w badaniu cytologicznym wykryto obecność nieprawidłowych komórek nabłonkowych, zwłaszcza w przypadku rozpoznań określanych jako ASC-US i LSIL (zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego i instytucji międzynarodowych). Wykonanie testu w kierunku obecności infekcji onkogennymi typami HPV u kobiet z pewnymi nieprawidłowościami w preparacie cytologicznym pozwala na bardziej ukierunkowaną dalszą diagnostykę i ewentualne leczenie.
Celem projektu jest opracowanie testu diagnostycznego pozwalającego na czułą, specyficzną i tanią detekcję grupy 15 onkogennych typów HPV w wymazie z szyjki macicy pobranym na podłoże płynne (liquid based cytology – LBC). Test o roboczej nazwie HR-HPV zostanie opracowany w oparciu o technikę multiplex real-time PCR w jednej zamkniętej probówce z wykorzystaniem specjalnie zaprojektowanych metodami bioinformatycznymi sond molekularnych typu TaqMan. W sondach tych zostanie wykorzystana innowacyjna technologia LNA, która dotychczas nie była stosowana w testach HPV.
Zakres badań przemysłowych w proponowanym projekcie obejmie zaprojektowanie testu real-time PCR oraz jego pełną walidację kliniczną. W szczególności wykonane zostaną następujące zadania badawcze:
- Identyfikacja bioinformatyczna regionów homologicznych w genomach różnych typów HPV,
- Projektowanie i selekcję primerów oraz sond molekularnych do reakcji real-time PCR,
- Ocena efektywności nowego testu w wykrywaniu 15 onkogennych typów HPV w stosunku do innych zwalidowanych systemów diagnostycznych obecnych na rynku (czułość, specyficzność, próg detekcji poszczególnych typów HPV i inne),
- Badania kliniczne u kobiet (w tym czułość i specyficzność skojarzonego badania cytologicznego i nowego testu HPV w wykrywaniu nieprawidłowych komórek szyjki macicy, pozytywna i negatywna wartość predykcyjna i inne).